Huyện vùng cao biên giới Si Ma Cai là nơi cứ trú của nhiều dân tộc anh em, trong đó dân tộc Mông chiếm hơn 70%. Một trong những sinh hoạt văn hóa đặc trưng của người Mông là lễ hội Say Sán. Biểu trưng của lễ hội Say Sán là cây nêu, khi cây nêu được dựng lên ở đâu, người Mông biết ở đó năm nay sẽ có Say Sán. Cây nêu thay lời nhắn gửi cho người Mông ở các thôn, bản xa, gần về tụ hội.
Lễ hội Say Sán không phải là một lễ hội thường xuyên được tổ chức hàng năm. Lễ hội Say Sán được tổ chức trong một trong các trường hợp: Trường hợp thứ nhất, gia đình không có con, ít con hoặc chỉ sinh con một bề ( con gái ) sẽ lên đồi làm lý cầu xin thần sinh được con theo nguyện vọng. Lúc sinh được con như ý, gia đình sẽ làm lễ tạ ơn.
Trường hợp thứ hai, gia đình có người bị ốm đau, bệnh tật, mùa màng thất bát, vật nuôi còi cọc, dịch bệnh…Cũng làm lý xin thần đồi phù hộ, bảo vệ cầu an, cầu may cho gia đình.
Biểu trưng của lễ hội Say Sán là cây Nêu, việc chọn và dựng cây Nêu khá cầu kỳ, làm sao cho hợp với tuổi của người chủ lễ.
Cây Nêu được chọn phải to, khỏe, dóng thẳng, ngọn hướng về phía mặt trời mọc.
|
|
|
chọn cây nêu |
Sau khi làm lý chặt cây Nêu, mọi người cùng giúp chủ nhà khiêng cây Nêu ra nơi làm lễ, cây Nêu được khiêng đi cẩn thận sao cho ngọn cây không được chạm đất. Nơi làm lễ thường là vùng đồi rộng rãi để bà con các nơi chơi hội, đua tài.
 |
|
khiêng cây nêu đi làm lý |
Thầy cúng và chủ lễ làm lý dưới chân cây Nêu, thầy cúng hát bài cúng có nội dung nói về nguyện cầu của gia chủ, nói về việc thực hiện lời hứa của gia chủ khi được thần đồi phù hộ.
 |
|
Làm lý |
Cây Nêu thường được dựng vào cuối tháng 12 âm lịch; lễ hội chính diễn ra trong khoảng 3 ngày thường từ mồng 2 đến mồng 4 tháng giêng âm lịch.
Trên địa bàn huyện Si Ma Cai hiện nay, các xã thường tổ chức lễ hội Say Sán là: Xã Cán Cấu, xã Mản THẩn, xã Sín Chéng, xã Quan Thần Sán. Việc tổ chức lễ hội Say Sán đã được chính quyền địa phương quan tâm, giúp đỡ gia chủ, đưa lễ hội Say Sán trở thành một nơi lưu giữ và phát huy các giá trị văn hóa vật chất và tinh thần của đồng bào Mông trên địa bàn huyện.
 |
|
múa gậy tiền trong lễ Say Sán |
Bùi Thị Thương